Het naamrecht is het recht van een kind om, vanaf de geboorte, een naam te krijgen. Dit recht is opgenomen in het Verdrag inzake de rechten van het kind en valt tevens binnen de reikwijdte van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.
In Nederland is het naamrecht opgenomen in het Burgerlijk Wetboek. De regeling met betrekking tot de registratie van de voor- en achternaam verschilt. De voornamen worden bij de geboorteaangifte opgegeven en in de geboorteakte opgenomen. Voor de achternaam gelden afwijkende regels, waarbij de specifieke familieband doorslaggevend is
Voornaam kiezen
Als het om de voornaam gaat, zijn de ouders in principe vrij om te kiezen. De belangrijkste beperking is, dat het geen onbehoorlijke namen mogen zijn.
Achternaam kiezen
De ouders kunnen samen de achternaam van hun eerste kind kiezen, die van de moeder, de duomoeder of de vader. Deze keuze is eenmalig en geldt voor alle volgende kinderen in het gezin. Dit is zo om binnen het gezin eenheid van naam te bewaren.
De ouders kiezen welke achternaam hun eerste kind krijgt. Samenvoeging van beide achternamen tot één naam is niet mogelijk. De keuze van de achternaam voor het eerste kind geldt ook voor de volgende kinderen.
Om deze keuze officieel te maken, moeten de ouders samen naar de ambtenaar van de burgerlijke stand, bij voorkeur in hun eigen gemeente. Allebei de ouders moeten daarbij persoonlijk aanwezig zijn, het kan niet schriftelijk.
Als de ouders niet vóór of bij de aangifte van de geboorte samen een verklaring hebben afgelegd, dan krijgt het kind de achternaam van de vader. Of de naam van de duomoeder bij een huwelijk van twee vrouwen.
Wanneer de ouders kiezen voor de achternaam van de vader of de duomoeder is het dus niet nodig dat zij samen naar de burgerlijke stand gaan.
Ook de ouders die niet getrouwd zijn, kunnen kiezen voor de achternaam van de moeder, de duomoeder of de vader. Samenvoeging van beide achternamen tot één naam is niet mogelijk. Deze keuze vindt plaats bij de erkenning door de vader of de duomoeder. Kiezen zij voor de achternaam van de vader, dan leggen zij hierover samen een verklaring af voor de burgerlijke stand.
Zónder deze verklaring krijgt het kind de achternaam van de moeder. De erkenning kan ook vóór de geboorte plaatsvinden. Naamskeuze vindt dan op dat moment en op dezelfde manier plaats. Wanneer een kind bij erkenning 16 jaar of ouder is, kiest het zelf de achternaam.
Er zijn situaties waarin het kind - voor de wet - één ouder heeft:
Als een moeder niet getrouwd is en ze heeft een kind dat niet wordt erkend. Het kind krijgt in dit geval de achternaam van de moeder.
Als één van de ouders overlijdt voordat de naamkeuze is gedaan. In dat geval kan de achtergebleven ouder bij de ambtenaar van de burgerlijke stand de naam van de vader of de moeder kiezen.
De naamskeuze doet u uiterlijk bij de aangifte van de geboorte. Het is echter ook mogelijk om al vóór de geboorte naamskeuze te doen. Vlak na de bevalling, bij de aangifte van de geboorte, is het vaak moeilijk om samen en persoonlijk naamskeuze te doen. De ouders kunnen daarom het best al tijdens de zwangerschap naar de burgerlijke stand gaan om de naamskeuze officieel te maken.
Twee situaties waarin kinderen zelf direct te maken hebben met naamskeuze. Dat is bij adoptie of erkenning én als het kind meerderjarig wordt.
Wanneer een kind bij de adoptie of erkenning 16 jaar of ouder is, kiest het zelf de achternaam. Een kind dat meerderjarig wordt, heeft éénmaal de mogelijkheid om de eerdere naamskeuze van de ouders te herzien. Het gaat dan om een naamswijziging en geen naamskeuze.